Edukacja technologiczna oznacza rozwijanie coraz nowszych kompetencji. Znajomość narzędzi cyfrowych i AI to jednak za mało. Aby sprostać wyzwaniom świata cyfrowego, kluczowe są umiejętności… interpersonalne i zdolność krytycznego myślenia. Rozmawiamy o tym z Dominiką Bucholc, ekspertką AI i strategii cyfrowej.

W projekcie Hakersi przeciwdziałamy zjawisku wykluczenia cyfrowo-społecznego. Wspieramy rozwój technologiczny dzieci i młodzieży z wymagającym środowisk. Obserwujemy, jak wiele wyzwań edukacyjnych pojawia się choćby w związku z dynamicznym rozwojem AI…

Dominika Bucholc: To prawda, zmiany zachodzą bardzo szybko. Kompetencje cyfrowe nie ograniczają się już wyłącznie do umiejętności obsługi narzędzi, w tym sztucznej inteligencji. Dotyczą przede wszystkim zdolności zrozumienie mechanizmów, które za tymi narzędziami i zjawiskami stoją. Jeśli nie mamy wiedzy i nie wiemy, czemu służy AI, jak działają algorytmy, wówczas pojawia się lęk i rodzą się różne mity. Często słyszymy, że czeka nas wsteczny analfabetyzm albo coraz większe rozwarstwienie społeczne. To wszystko oczywiście może się w jakimś stopniu wydarzyć, ale tylko wtedy, gdy nie będziemy rozwijać świadomości i zdolności krytycznego myślenia.

Na czym polega ta umiejętność?

D.B.: Na zadawaniu dobrych pytań w kontakcie ze sztuczną inteligencją, na refleksyjności, umiejętności weryfikowania i oceniania źródeł informacji. Nie jest to proste, ponieważ mamy do czynienia z natłokiem informacji, które do nas docierają z różnych stron. Może to wzmacniać chaos komunikacyjny, generować fake newsy, intensyfikować zjawisko deepfake i przyspieszać jego rozprzestrzenianie się. Narażone są na to zarówno młode osoby, jak i starsze. Dorośli często potrafią krytyczniej pomyśleć, ale niekoniecznie nadążają za zmianami i nowymi narzędziami. Młodzi są cyfrowymi nomadami, zanurzonymi w świecie online, ale wielokrotnie brakuje im zdolności krytycznego myślenia, analizy i wyciągania konstruktywnych wniosków. A to właśnie krytyczne myślenie jest najlepszą tarczą przed zagrożeniami. Żadne narzędzie nie wesprze nas tak jak nasz własny mózg.

Co możemy robić na co dzień, by rozwijać zdolność krytycznego myślenia?

D.B.: Postawmy zarówno na kompetencje cyfrowe, jak i umiejętności społeczne, interpersonalne.

• Nie ufajmy pierwszemu lepszemu wynikowi w wyszukiwarce czy w mediach społecznościowych. Nie bierzmy od razu za pewnik czegoś, co przeczytamy lub zobaczymy np. na Tik Toku.
• W zetknięciu z daną informacją zatrzymujmy się, zderzajmy różne perspektywy i korzystajmy z różnych narzędzi, które pomogą nam ją zweryfikować.
• Cennym i wiarygodnym źródłem wiedzy jest rządowa strona NASK. Pod adresem https://nask.pl/dezinfo znajdują się materiały edukacyjne, można dowiedzieć się, jak rozpoznać dezinformację i jak rozmawiać o tym z dziećmi i młodzieżą.
• Pamiętajmy też, że AI nie myśli, lecz przetwarza informacje. Działa na podstawie danych, ale nie rozumie naszych intencji. Pomoże nam szybko uporządkować informacje, ale to my musimy być filtrami, redaktorami i korektorami treści, analitykami, wnikliwymi obserwatorami.
• Rozmawiajmy z innymi ludźmi, twórzmy konstruktywne dyskusje i budujmy kontrargumenty, konfrontujmy różne punkty widzenia. To świetny sposób na rozwijanie umiejętności komunikacji, uważnego słuchania i rozumienia, które też bardzo przydają się w kontakcie z AI.
• Dbajmy o higienę cyfrową. Róbmy regularne porządki w naszych mediach informacyjnych. Czasem warto przestać obserwować wybrany kanał albo odinstalować używaną aplikację, jeśli czujemy, że to jednak nie dla nas.
• Uczmy się o technikach manipulacji, by umieć je rozpoznawać i świadomie odrzucać.
• Nie bójmy się pytać. Nie wstydźmy się, gdy czegoś nie wiemy. Nie pozujmy na ekspertów, jeśli brakuje nam wiedzy. Bądźmy szczerzy i autentyczni – dzieci i młodzież to docenią.
• Warto dbać o międzypokoleniową edukację, korzystać ze swoich mocnych stron i uczyć się od siebie nawzajem. Dorośli mogą czerpać nowinki od młodych, którym przyda się też wsparcie i doświadczenie starszych. Świetnym przykładem może być chociażby projekt Ministerstwa Cyfryzacji https://kompetencjecyfrowe.gov.pl/szkolamiedzypokoleniowa Tak rozumiana edukacja cyfrowa przyniesie korzyść wszystkim, niezależnie od wieku.

Dominika Bucholc
Strateżka i ekspertka w dziedzinie nowych technologii. Jej pasja do technologii znalazła wyraz w głębokim zaangażowaniu w badania nad sztuczną inteligencją i cyberbezpieczeństwem, co przekłada się na praktyczne zastosowania w biznesie. Doświadczenie zawodowe zdobywała w takich firmach jak Deloitte, gdzie była odpowiedzialna za rozwijanie strategii cyfrowych, które przyczyniły się do wzrostu rozpoznawalności i sukcesu wielu znanych marek. Jako założycielka firmy doradczo-szkoleniowej w obszarze AI i strategii, codziennie łączy świat biznesu z najnowszymi technologiami, dostarczając innowacyjne rozwiązania dla wiodących marek.